Η εγκατάσταση ενός ακόμη μεγάλου φωτοβολταϊκού πάρκου στην κοινότητα Κουτραφά της επαρχίας Λευκωσίας φαίνεται πως είναι η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι για ορισμένους κατοίκους και παράγοντες της περιοχής, οι οποίοι κάνουν λόγο για σημαντική απώλεια γεωργικής γης, ζωτικής σημασίας για την παραγωγή σιτηρών και άλλων αγροτικών προϊόντων. Πριν από λίγες μέρες ανακοινώθηκε η απόφαση της κυβέρνησης για εγκατάσταση ενός μεγάλου φωτοβολταϊκού πάρκου, ισχύος 10.15 MWp και αποθηκευτικής ικανότητας 24 ΜWh, σε καλλιεργήσιμη γη. Απόφαση, που σύμφωνα με τους διαφωνούντες, αντιβαίνει στις αρχές της ορθολογικής χρήσης των φυσικών πόρων και έρχεται σε αντίθεση με τις κατευθυντήριες γραμμές της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς με τέτοιες κινήσεις «χάνεις την ικανότητα να καλλιεργήσεις».
«Διεφθαρμένο σύστημα»
Η αγροτική γη και η τοπική παραγωγή θα πρέπει να τύχουν προστασίας διότι κρίνονται ως ζωτικής σημασίας για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και της επισιτιστικής ασφάλειας, δήλωσε στον «Π» ο Χαράλαμπος Θεοπέμπτου. Ο βουλευτής του Κινήματος Οικολόγων και μέλος της κοινοβουλευτικής Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής αναφέρθηκε και στην απόφαση για εγκατάσταση φωτοβολταϊκού πάρκου στο Φρέναρος, λέγοντας ότι τα κράτη μέλη της ΕΕ θα πρέπει να εξασφαλίσουν την ύπαρξη εύφορης γης, καθώς μελέτες δείχνουν πως σε λίγα χρόνια από τώρα θα αυξηθεί ο πληθυσμός του πλανήτη με αποτέλεσμα να χρειάζονται 50% περισσότερα τρόφιμα, 30% περισσότερο νερό και 45% περισσότερη ενέργεια. Παρ' όλα αυτά, δήλωσε ο κ. Θεοπέμπτου, ακολουθείται εντελώς αντίθετη τακτική. Ο βουλευτής έκανε λόγο για διεφθαρμένο σύστημα το οποίο δουλεύει για να βγάλουν κέρδος κάποιοι ιδιώτες με σοβαρή επίπτωση προς όλους μας. «Παίρνουν άδειες», είπε, «για να εγκαταστήσουν φωτοβολταϊκά σε εύφορη γη, με αποτέλεσμα να μειώνεται η δυνατότητα καλλιέργειας αγροτικών προϊόντων».
Σαφείς οι οδηγίες
Το Υπουργείο Εσωτερικών είχε δώσει σαφείς οδηγίες για το πού πρέπει να δοθεί προτεραιότητα για εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων, ώστε να αξιοποιηθεί η ηλιακή ενέργεια χωρίς να επηρεάζεται η αγροτική παραγωγή, τόνισε ο κ. Θεοπέμπτου. Η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών πάρκων, όπως είπε, «επιτρέπεται μόνο σε εντελώς άγονη γη όπως οι οικιστικές και οι εμπορικές περιοχές, καθώς και σε βιομηχανικές ζώνες, σε χώρους στάθμευσης και σε στέγες κτηρίων». Επισήμανε δε ότι από τους πιο πάνω χώρους προτεραιότητα πρέπει να δοθεί στην εγκατάσταση φωτοβολταϊκών σε στέγες σπιτιών. Αυτό, όπως είπε, θα ωφελήσει και τους πολίτες, καθώς «θα εξοικονομούν χρήμα ενώ παράλληλα δεν θα επηρεάζεται η αγροτική παραγωγή».
Τι γίνεται αλλού
Πολλές ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Γερμανία, εφαρμόζουν κανονισμούς ζωνοποίησης και ορίζουν συγκεκριμένες περιοχές για έργα ανανεώσιμης ενέργειας, σημείωσε ο κ. Θεοπέμπτου. Αυτοί οι κανονισμοί, εξήγησε, συχνά απαγορεύουν ή περιορίζουν τη χρήση υψηλής ποιότητας γεωργικής γης για φωτοβολταϊκά πάρκα. Οι Κάτω Χώρες, για παράδειγμα, έχουν επιβάλει περιορισμούς στην ανάπτυξη μεγάλων ηλιακών πάρκων σε γεωργικές γαίες υψηλής ποιότητας. Ο κ. Θεοπέμπτου αναφέρθηκε και στα οικονομικά κίνητρα που προσφέρουν κάποιες ευρωπαϊκές χώρες για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών πάρκων σε μη γεωργική ή περιθωριακή γη, όπως βιομηχανικές περιοχές, στέγες και υποβαθμισμένη γη, αντί για γόνιμη γεωργική γη. Επεσήμανε δε το γεγονός ότι οι χώρες αυτές πριν από την έκδοση αδειών για μεγάλης κλίμακας φωτοβολταϊκά πάρκα απαιτούν την εκτέλεση μελέτης Αξιολόγησης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (EIA), η οποία εξετάζει τον αντίκτυπο στη γεωργική γη, τη βιοποικιλότητα και τα οικοσυστήματα.
Μάλιστα σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες απαιτείται η συμμετοχή του κοινού στις αποφάσεις για εγκατάσταση φωτοβολταϊκών πάρκων. Σύμφωνα με τον κ. Θεοπέμπτου, οι αγρότες, οι τοπικές κοινότητες και οι ενδιαφερόμενοι φορείς μπορούν να εκφράσουν ανησυχίες σχετικά με τον αντίκτυπο των ηλιακών εγκαταστάσεων στη γεωργική γη κατά τη διάρκεια της φάσης διαβούλευσης μέσω των τοπικών διαδικασιών χωροταξίας, που περιλαμβάνουν τη διαβούλευση με το κοινό και περιόδους αναθεώρησης πριν από την έγκριση των ηλιακών έργων.
Να γίνει επαναξιολόγηση
Από την πλευρά του ο συντονιστής της Επιτροπής Ενέργειας του ΕΤΕΚ, Χρύσανθος Μαρούχος, εξήγησε πως αυτά τα προβλήματα δημιουργούνται επειδή οι άδειες για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών πάρκων σε περιοχές γόνιμης γης δόθηκαν πριν να τεθούν οι περιβαλλοντικοί περιορισμοί του Υπουργείου Εσωτερικών το 2019. Αυτό, διευκρίνισε, καθιστά νόμιμη την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών σε τέτοιες εκτάσεις γης, ωστόσο το πρόβλημα είπε είναι ηθικό. Ενώ, ανέφερε πως αυτό που χρειάζεται να γίνει είναι η επαναξιολόγηση των αδειών και κυρίως η επαναξιολόγηση των περιοριστικών όρων. «Με τους περιορισμούς απέκλεισαν το 95% της Κύπρου, η ΑΗΚ δεν βρίσκει πλέον χώρο, και πρέπει να γίνει επαναξιολόγηση και σε περιοχές με μέτρια γονιμότητα να επιτρέπεται η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών πάρκων». Παράλληλα, ανέφερε πως μετά την επαναξιολόγηση σε ιδιοκτήτες που δεν θα τους επιτρέπεται η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών πάρκων, μια λύση που θα τους αφήσει ικανοποιημένους είναι να τους δοθεί μια αποζημίωση από το κράτος, ίσως με την παραχώρηση κρατικής γης. «Μόνο εάν μεριμνήσει η κυβέρνηση θα λυθεί το πρόβλημα και θα είναι όλες οι πλευρές ικανοποιημένες».
Τι λέει το ΥΠΕΣ
Σε ανακοίνωση σχετιζόμενη με το θέμα προέβη το απόγευμα της προηγούμενης Πέμπτης το Υπουργείο Εσωτερικών το οποίο έδωσε τη δική του εξήγηση για το ζήτημα. Συγκεκριμένα, στην ανακοίνωση αναγράφεται πως το υπουργείο από τον Μάιο του 2023, προχώρησε σε τερματισμό της πρακτικής που ακολουθείτο, καθώς δεν υπήρχαν σαφή κριτήρια παραχώρησης. Με αποτέλεσμα οποιοσδήποτε ενδιαφερόμενος μπορούσε να αποταθεί στο Τμήμα Κτηματολογίου και Χωρομετρίας και να προχωρήσει σε δέσμευση κρατικής γης, εφόσον αυτή ήταν διαθέσιμη, χωρίς οποιαδήποτε άλλα κριτήρια ή προϋποθέσεις, με αποτέλεσμα να παραχωρούνται μεγάλες εκτάσεις κρατικής γης.
Μάλιστα, σημειώνεται πως σε αρκετές περιπτώσεις, η προηγούμενη πρακτική οδήγησε στη δημιουργία τεράστιων φωτοβολταϊκών πάρκων χωρίς να προηγηθεί σχεδιασμός για τη χωροθέτησή τους, κάτι που προκαλούσε αντιδράσεις από την τοπική κοινωνία.
Έκτοτε, συνεχίζει η ανακοίνωση, «το Υπουργείο Εσωτερικών έχει ξεκινήσει διαδικασία για να καθοριστούν περιοχές δέκτες (go-to areas) για τη δημιουργία φωτοβολταϊκών πάρκων, βάσει συγκεκριμένων περιβαλλοντικών και άλλων προϋποθέσεων».
Τέλος, αναγράφεται πως «βρίσκεται σε εξέλιξη η σύνταξη ενός νέου πλαισίου διαδικασίας παραχώρησης κρατικής γης, που θα εφαρμόζεται στο εξής, με το οποίο εισάγεται η πρακτική του πλειστηριασμού, η οποία θα διασφαλίζει κατ’ επέκταση τη διαφάνεια και την αξιοκρατία, και θα έχει συνεπακόλουθα οφέλη για την οικονομία».
